60 දශකයේදී මැලේසියාව, කුවේට්, බහරේනය, කටාර් සහ එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්යය (එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්යය) වැනි රටවල ඇමෙරිකානු ඩොලරය සේ හරි හරියට ගනුදෙනුවලදී ඉන්දියානු රුපියල් භාවිත වී ඇති බව සහන් වේ. එය ඔවුන් හැදින්වූයේ ‘ගල්ෆ් රුපියල’ ලෙසින්ය. කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, ඔවුන් එය ඔවුන්ගේම ස්වාධීන මුදල් සමඟ ප්රතිස්ථාපනය කිරීමට කටයුතු කළහ.
යළිත් ඉන්දියානු රුපියල ජාත්යන්තර වෙළෙඳ ගනුදෙනුවලදී භාවිත කිරීම පිළිබඳව අවධානය යොමු වන්නේ යුක්රේන රුසියානු යුද ගැටුමත් සමඟය. මෙම ගැටුමේ එක් ප්රතිඵලයක් වූයේ රුසියාවට එරෙහි ජාත්යන්තර වෙළඳ සම්බාධකයන්ය. ඒ නිසා රුසියාව සමඟ වෙළෙඳ ගනුදෙනු කිරීමට ඉඩක් ලැබුණු ඉන්දියාව චීනය වැනි රටවල්වලට ඇමරිකානු ඩොලර්වලින් වෙළෙඳාම් කිරීමෙන් ඉවත් ව වෙනත් ජාත්යන්තර මුදල් ඒකකවලින් වෙළෙඳාම් කරන්නට සිදුවිය. එ අනුව රුසියාවෙන් අඩු මිලට ලද ඛනිජ තෙල් සඳහා මුදල් ගෙවීමේදී ඉන්දියාව සිය රුපියල ඩොලරයට හා සෙසු මුදලට සමානව ‘ජාත්යන්තර මුදල් ඒකකයක්’ බවට පත් කිරීමේ උත්සාහයක් ආරම්භ කළේය.
එසේම යුක්රේන අර්බුදයට පෙර සිටම, මාලදිවයින, ශ්රී ලංකාව සහ ඉඳහිට බංග්ලාදේශය වැනි අසල්වැසි ජාතීන් ඉන්දියානු රුපියලෙන් වෙළඳාම් කිරීමට හෝ පොදු ‘දකුණු ආසියානු මුදල්’ පාවීමට පහසුකම් සෙවීය. හිටපු ජනාධිපතිවරුන් වන මොහොමඩ් නෂීඩ් (මාලදිවයින) සහ මහින්ද රාජපක්ෂ (ශ්රී ලංකාව) මෙම අදහස සඳහා දැඩි ලෙස පෙනී සිටි අතර සාර්ක් සමුළු සහ ඉන්දීය නායකත්වය සමඟ ද්විපාර්ශ්වික සාකච්ඡාවලදී හැකියාව සලකුණු කර ඇත.
රුපියල ගෝලීය කිරීමට ඉන්දියාව තීරණය කළ පසු, ශ්රී ලංකාව, බංග්ලාදේශය සහ මියන්මාරය වැනි අසල්වැසි රටවල් එම අවස්ථාව ලබා ගත්හ. ඒ වෙනුවට, ඔවුන් ඉන්දියානු මුදලින් ඔවුන්ගේ ද්විපාර්ශ්වික සහ තුන්වන ජාතික වෙළඳාම හැසිරවීමට සූදානම් ආශාවක් ප්රකාශ කළහ. ඇත්ත වශයෙන්ම, රුසියාව සමඟ, ඉන්දියාව මුලින්ම හැකියාව ගවේෂණය කළේය. වාර්තාවලට අනුව, සෞදි අරාබිය වැනි අනෙකුත් තෙල් අලෙවි කරන රටවල් ඇතුළුව රටවල් 35 ක් පමණ අවම වශයෙන් ද්විපාර්ශ්වික මට්ටමින් උනන්දුවක් දක්වා ඇත
ශ්රි ලංකාව මුහුණ දුන් බරපතල ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ මුහුණ දුන් එක් අභියෝගයක් වූයේ ඩොලර් සංචිත හිගවීමය. මේ හේතුව නිසා ඇතැම් ජාත්යන්තර ගනුදෙනු මහත් අභියෝගයක් විය. ඒ අවස්ථාවේ ශ්රි ලංකාවට වැඩිම ණය ආධාර ලබා දුන් රට ලෙස ඉන්දියාව සමඟ ඉන්දියානු මුදල් ඒකකය වන රුපියල ශ්රි ලංකාව සමග සිදු කෙරෙන ද්වී පාර්ශ්වික ගනුදෙනු සඳහා ඉන්දියානු රුපියල භාවිත කිරීම පිළිබඳව කතා බහක් අලුතින් යළි නිර්මාණය වුණි.
ලංකාවේ බැංකු විශේෂඥයින්ට අනුව, එක්සත් ජනපදයේ (එක්සත් ජනපදයේ) නිෂ්කාශන බැංකුවක් හරහා ගෙවීම් කිරීම වෙනුවට ඉන්දියානු රුපියලෙන් වෙළඳාම් කිරීමේදී දෙරටේ ව්යාපාරිකයින් ගනුදෙනු පිරිවැයෙන් සියයට 50 ක් ඉතිරි කර ගනු ඇත.
එ අනුව මුම්බායි හි ඉන්දීය රිසර්ව් බැංකුවේ (RBI) අධිපති ශක්තිකාන්ත දාස් සමඟ පැවති සාකච්ඡාවකදී ශ්රී ලංකා මහ කොමසාරිස් මිලින්ද මොරගොඩ ඉන්දීය රුපියලෙන් ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳාමක් සිදු කිරීම පිළිබඳව සාකච්ඡා කළේය. මේ අතර, ශ්රී ලංකාවේ මහ බැංකු අධිපති නන්දලාල් වීරසිංහ සහ භාණ්ඩාගාර ලේකම් මහින්ද සිරිවර්ධන කොළඹදී ජාතියේ වාණිජ ණය හිමියන්ට ඒකාබද්ධ ඉදිරිපත් කිරීමකදී තවත් පියවරක් ඉදිරියට ගොස් ‘ප්රතිව්යුහගත කිරීම සඳහා රුපියල ණය සලකා බැලීමට කැමැත්ත පළ කළහ.
එ අනුව ඉන්දියානු මුදලින් වෙළඳාම් කිරීම සඳහා, ඉන්දියාව ඇතුළු ජාතීන්, එවැනි ගනුදෙනු කළමනාකරණය කළ හැකි ‘විශේෂ Vostro ගිණුම්’ විවෘත කිරීමට ලංකා බැංකුවට අවසර හිමි විය.
මහ බැංකුව වරින් වර ජාත්යන්තර වෙළෙඳාම සහ දේශ සීමා අතර සිදුවන බැංකු ගනුදෙනු සඳහා පහසුකම් සැලසීමේ අරමුණින් තෝරාගත් විදේශ ව්යවහාර මුදල්, නම් කරන ලද විදේශ ව්යවහාර මුදල් ලෙස අනුමත කරයි.
2022 අගෝස්තු මාසයේ දී අලුතෙන් ම නම් කරන ලද ඉන්දියානු රුපියල ඇතුළු ව, බැංකු පනත සහ විදේශ විනිමය පනත යටතේ පවත්නා විධිවිධාන අනුව, දැනට විදේශ ව්යවහාර මුදල් වර්ග 16ක් අනුමත වී ඇත.
විදේශ ව්යවහාර මුදල් ලෙස විදේශ ව්යවහාර මුදල් අනුමත කිරීමේ ප්රධාන අරමුණ වනුයේ රටවල් දෙකක් අතර පවත්නා වෙළෙඳ සහ ආයෝජන සබඳතා දිරි ගැන්වීමයි. තව ද, එමගින් ද්විත්ව පරිවර්තනය නිසා සිදුවන අමතර ගනුදෙනු පිරිවැය අඩු වනු ඇති අතර, එය විධිමත් බැංකුකරණ මාධ්යය ඔස්සේ වෙළෙඳ ගනුදෙනු ප්රවර්ධනය කිරීමට ද සහාය වනු ඇති බව මහ බැංකුව පවසයි
2000 මාර්තු මස ක්රියාවට නැංවුණු ඉන්දු – ශ්රී ලංකා නිදහස් වෙළෙඳ ගිවිසුමෙන් පසුව ශ්රී ලංකාව හා ඉන්දියාව අතර වෙළෙඳාම සීඝ්රයෙන් වර්ධනය වුණි. ශ්රී ලංකාව සහ ඉන්දියාව අතර ආර්ථික කටයුතු පුළුල් කිරීමේ අරමුණින් විශේෂයෙන් ම දෙරට අතර පවත්නා වෙළෙඳ සබඳතා දිරිගැන්වීම සඳහා ශ්රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් දෙරට අතර ගනුදෙනු සඳහා පහසුකම් සැලසීමට, ශ්රී ලංකාව තුළ නම් කරන ලද විදේශ ව්යවහාර මුදල් වර්ගයක් ලෙස ඉන්දියානු රුපියල අනුමත කිරීමට කැමති බව ඉන්දියාවේ මුදල් අධිකාරිය වන ඉන්දියානු සංචිත බැංකුව වෙත විවිධ අවස්ථාවන්හි දී සන්නිවේදනය කරන ලදී. ඒ අනුව, 2022 අගෝස්තු මාසයේ දී, ඉන්දියානු සංචිත බැංකුවේ එකඟත්වය සමගින් ශ්රී ලංකා මහ බැංකුව විසින් ශ්රී ලංකාව තුළ නම් කරන ලද විදේශ ව්යවහාර මුදල් වර්ගයක් ලෙස ඉන්දියානු රුපියල අනුමත කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, ශ්රී ලංකාව තුළ විදේශ ව්යවහාර මුදල් වර්ගයක් ලෙස ඉන්දියානු රුපියලෙහි භාවිතය ඉන්දියානු සංචිත බැංකුව විසින් නිකුත් කරනු ලබන සීමාවන්වලට යටත් වේ.
කෙසේ වුවද ඇතැමුන් වැරදි ලෙස වටහාගෙන ඇති කරුණක් වන්නේ ඉන්දියානු රුපියල නම් කරන ලද විදේශ ව්යවහාර මුදල් වර්ගයක් ලෙස අනුමත කිරීමෙන් ශ්රී ලංකාව තුළ දේශීය ගෙවීම්/පියවීම් කිරීම් සඳහා ඉන්දියානු රුපියල වලංගු මුදල් ඒකකයක් (Legal Tender) බවට පත් වන බවය. එහෙත් එය එසේ වන්නේ නැත. ශ්රී ලංකාව තුළ නේවාසිකයන් අතර සිදුවන සියලු ගනුදෙනු සඳහා භාවිත කළ හැක්කේ ශ්රී ලංකාවේ වලංගු මුදල් ඒකකය වන ශ්රී ලංකා රුපියල පමණකි.
ඒ අනුව, ඉන්දියානු රුපියල සම්බන්ධයෙන් සංසරණය වන වැරදි අර්ථකථනවලින් නොමඟ නොයන ලෙස ශ්රී ලංකා මහ බැංකුව මහජනතාවගෙන් ඉල්ලා සිටී.
මහ බැංකුව පවසන පරිදි විශේෂයෙන් කුඩා පරිමාණ වෙළෙඳුන් විසින් ඉන්දියානු රුපියල්වලින් සිදුකෙරෙන බැංකු ගනුදෙනු සුමට ව සිදු කිරීමට පහසුකම් සැලසීම, වෙළෙඳ ගනුදෙනු සඳහා අවිධිමත් මාර්ග භාවිත කිරීම වෙනුවට බැංකු මාධ්යය භාවිත කිරීමට වෙළෙඳුන් දිරිමත් කිරීම මෙය යම් තල්ලුවක් වනු ඇත අනෙක ලංකාවේ රුපියල සහ ඉන්දියානු රුපියල් සහා මාරු කිරීමට රෙ ඇමෙරිකානු ඩොලර්වලට මාරු වී සිදු වන ද්විත්ව පරිවර්තනය නිසා වන අමතර ගනුදෙනු පිරිවැය අඩු කිරීම ඇතුළු බොහෝ ප්රයෝජන නම් කරන ලද විදේශ ව්යවහාර මුදල් වර්ගයක් ලෙස ඉන්දියානු රුපියල අනුමත කිරීම හේතුවෙන් ශ්රී ලංකාවට ලැබෙනු ඇත. තව ද, ඉන්දියාව ශ්රී ලංකාවේ සංචාරක ව්යාපාරයේ ප්රධාන මූලාශ්ර රටක් වන බැවින්, බැංකු ගනුදෙනු සඳහා ඉන්දියානු රුපියල නම් කරන ලද විදේශ ව්යවහාර මුදල් වර්ගයක් ලෙස අනුමත කිරීම, ඉන්දියානු සංචාරකයින්ට වැඩි පහසුවක් එක් කරනු ඇත.