ඉතිහාස පොතට නොමැකෙන සටහන් තබමින් 1969 ජූලි මස 20 වන දින මිනිසා හඳට පා තැබීය. ඒ හරියටම අදට වසර 54කට පෙර ය.
ලොව පුරා මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කරමින් නීල් ආම්ස්ට්රෝං සහ බස් ඕල්ඩ්රින් සඳ මත පා තැබූ ප්රථම මිනිසුන් දෙදෙනා විය.
සඳ වෙත ගමන් කර වසර පනස් හතරක් ගත වී ඇති අද දවස වන තෙක් ගණන් බලන විට එදා සිට මෑත ඉතිහාසය තුළ සඳ මත පා තැබු මිනිසුන් කීදෙනෙක් වේද..?
ඇපලෝ 11 නමින් හැඳින්වෙන පළමු හා අමතක නොවන මෙහෙයුම ආරම්භ කළ පළමුවැන්නා වූයේ නීල් ආම්ස්ට්රෝංය.
ආම්ස්ට්රෝං කොරියානු යුද්ධයේ ප්රවීණයෙකි. ඔහු සඳ මතුපිටට පා තැබූ පළමු මිනිසා ලෙස හැඳින්වේ.
මෙම මෙහෙයුම ට බස් ඕල්ඩ්රින්ද දායක වූ බැවින් ඔහු සඳ මත පා තැබූ පළමු දිනයේ සහභාගී වූවන් අතර ප්රසිද්ධියට පත්ව ඇත. මෙම මෙහෙයුමේ වැදගත්ම කොටස වූයේ සඳ මතට ගොඩබෑම සහ එහි මතුපිටට පය තැබීමට අවස්ථාව සලසා ගැනීම ය.
පෘථිවියට වඩා සඳ මත වෙනත් තත්වයන් ඇති බව මතක තබා ගත් මොවුන් ගුරුත්වාකර්ෂණය සම්බන්ධයෙන් පෘථුල දැනුමක් සහිතව එහි පා තබා තිබිණි. සඳ මත පා තැබීම මිනිසාට කුඩා පියවරක්, නමුත් මනුෂ්ය වර්ගයා සඳහා විශාල පිම්මක්” යන සුප්රසිද්ධ වාඛ්යය ප්රකාශ කළේ නීල් ආම්ස්ට්රෝං ය.
සඳ මත පා තැබූ දෙවැන්නා බස් ඕල්ඩ්රින් ය. චන්ද්ර පෘෂ්ඨය මත පැය 21 යි මිනිත්තු 36 ක් ගත කිරීම ඔවුන්ගේ මෙහෙයුමේ විශේෂත්වය විය.
ඔවුන් ගෙන් අනතුරුව කාලයත් සමඟ බොහෝ ගගනගාමීන්ට චන්ද්ර පෘෂ්ඨය මතට පිවිසීමට හැකි වී තිබේ. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් පළමුවැන්නා ලෙස එතරම් ප්රසිද්ධ නැති නමුත් මිනිසුන් දොළොස් දෙනෙකු මේ වනවිට සඳ මත තිබේ. ඒ පිළිබඳව කතාව කෙටියෙන් මෙසේය.
- චාල්ස් කොන්රාඩ් සහ ඇලන් බීන් සදමත පා තැබූ තෙවන සහ සිව්වන මිනිසුන් ය.
ඔවුන්ගේ මෙහෙයුම සිදු වූයේ 1969 නොවැම්බරයේ ය. මෙම මෙහෙයුම ආරම්භ වන විට යම් යම් අවස්ථාවලදී අවහිරතා මතු ව තිබූ නමුත් සාර්ථකව සඳ මතට ගොඩ බැසීමට හැකි විය. එම වසරේ තාරකා විද්යාව සෑම කෙනෙකුගේම තොල් මත නිතර මිමිනූ ප්රබල මාතෘකාවක් ද විය.
විද්යාවේ හා තාක්ෂණයේ දියුණුව නිසා අපේ ග්රහලෝකයෙන් ඉවත්ව පිටසක්වළ පසෙහි පය තැබිය හැකි මට්ටමට මිනිසා කැපී පෙනුණු වසරකි1969.
- ඇලන් ෂෙපර්ඩ් සහ එඩ් මිචෙල්
ඇලන් සහ එඩ් සඳ වෙත ළඟා වීමට සමත් වූ තවත් ගගනගාමීන් දෙදෙනෙකි. ඇලන් ෂෙපර්ඩ් අභ්යවකාශ තරණය කළ පළමු ඇමරිකානුවා වන අතර එඩ් මිචෙල් සෝවියට් යූරි ගගාරින්ගෙන් පසු අභ්යවකාශයට ගිය පළමු මිනිසා විය.
1971 ජනවාරියේදී ඔවුන් දෙදෙනා එක්ව චන්ද්ර පෘෂ්ඨයට පය තැබීමට සමත් වූහ. සිදු වූ මේ මෙහෙයුම ඇපලෝ 14 නමින් හැඳින්විණි. ඉතිහාසයේ වඩාත්ම නිවැරදි සඳ ගොඩබැසීමක් විම නිසා මෙම ගවේෂණය ද සාර්ථක වුනේය. චන්ද්ර මොඩියුලයේ නියමුවා මිචෙල්ගේ වූ අතර ඔහු චන්ද්රිකාව මතට නැගුණු හයවන පුද්ගලයා බවට පත්විය. මෙම මෙහෙයුමේදී චන්ද්ර පාෂාණ කිලෝග්රෑම් 100 ක් පමණ එකතු කිරීමට එයට හැකි විය.
ඇපලෝ 15 මෙහෙයුම සිදුවූයේ 1971 ජූලි 19 වැනි දිනය. එය ද තාරකා විද්යාව ඉතිහාසයේ තවත් ඉතා උත්කර්ෂවත් වසරක් විය. ඔවුන් චන්ද්ර පෘෂ්ඨ යේ ප්රධාන ගමන් මග සඳහා සහ ඔවුන්ගේ ගවේෂණ සඳහා චන්ද්ර රෝවිං වාහනය මුලින්ම භාවිතා කරන ලද්දන්ය. මෙම වාහනය සමඟ අපගේ සඳ පිළිබඳ දැනුම පුළුල් කිරීමට චන්ද්ර පෘෂ්ඨයෙන් වැඩි ප්රමාණයක් ගමන් කිරීමට ඔවුන්ට හැකි වි ඇත.
කෙසේ වෙතත්, මෙම මෙහෙයුම පිළිබඳව දැඩි මතභේදයක් එවකට ඇති වී තිබිණි. මෙම ගගනගාමීන් ආපසු පැමිණි වහාම යළි පිටව යාම අත්හිටුවූයේය.
- ජෝන් යන්ග් සහ චාලි ඩියුක්
මෙම ගගනගාමීන් දෙදෙනා 1972 වසරේ අප්රියෙල් මාසයේදී ඇපලෝ16 මෙහෙයුමේ පෙරමුණ ගෙන කටයුතු කළහ. 1969 සිට එතෙක් හඳට වසර කිහිපයක කාර්යබහුල කාලයක් උදා වී ඇති පරිදි ය .
සඳ මතට පා තැබූ පස් වැන්නා වන ජෝන් යන්ග් ඉතිහාසයේ දීර් කාලයක් සේවය කළ ගගනගාමියාව. ඔහු වයස අවුරුදු 87 දී නියුමෝනියාවෙන් මිය ගියේය. සඳ මතට පා තැබූ හය වැන්නා වන චාලි ඩියුක් අදටත් ජීවතුන් අතර සිටී. ඔහු 83න් හැවිරිදිය.
ඉයුජින් සර්නන් සහ හැරිසන් ෂ්මිත්
ඔවුන් ඇපලෝ 17 මෙහෙයුමේ මූලිකත්වය ගෙන කටයුතු කළහ. එය අවසාන චන්ද්ර මෙහෙයුමය. ෂ්මිට් අභ්යවකාශයට යාමට පුහුණුව ලැබූ පළමු විද්යාඥයා ය.