පිලිපීන ජනාධිපති ෆර්ඩිනන්ඩ් මාකෝස්ගේ කාර්යාලය විසින් නිකුත් කරන ලද නිවේදනයකට අනුව, දකුණු චීන මුහුදේ මතභේදාත්මක ප්‍රදේශයක පසුගිය සතියේ සිදු වූ සිදුවීමක් සම්බන්ධයෙන් පිලිපීන රජය චීන බලධාරීන්ට නිල වශයෙන් පැමිණිල්ලක් ගොනු කර ඇත.
එ් අනුව පිලිපීන වෙරළාරක්ෂක බලකායට සහ දේශීය ධීවරයින්ට එරෙහිව චීන ගන්නා ක්‍රියාමාර්ගවල වර්ධනය සිදුවන බවටද සඳහනක් කරමින් පිලිපීනයේ චීන තානාපති මැනිලා හි පැවති රැස්වීමකට කැඳවා ඇති අතර එහිදී ජනාධිපති. ඔහුගේ බරපතල කණගාටුව ප්‍රකාශ කර තිබේ.
චීනය සහ පිලිපීනය පසුගිය වසර කිහිපය තුළ ඔවුන්ගේ සබඳතා පළුදු වීමට හේතු වූ සිදුවීම් ගැටළු ගණනාවක් වාර්තා වේ. මෙහිදී රටවල් දෙක අතර ආරවුල් ඇතිවන්නේ මූලික වශයෙන් දකුණු චීන මුහුදේ දූපත් සහ ගල්පර සම්බන්ධයෙන් භෞමික එකඟ නොවීම් මගිනි. මෙම ලිපියෙන් චීන-පිලිපීන භෞමික ආරවුල්වල ඓතිහාසික හා දේශපාලන පසුබිම මෙන්ම මෙම ජාතීන් දෙක අතර පවතින සබඳතාවේ වත්මන් තත්ත්වය ද විමසා බලනු ඇත.
පසුබිම
චීනය සහ පිලිපීනය අතර මෙම ආරවුල් 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී, දකුණු චීන මුහුදේ දූපත් සහ ගල්පර ගණනාවකට රටවල් දෙකම හිමිකම් පෑම මීට මූලික හේතුවයි. 1947 දී, පිලිපීනය ජනරජ පනත අංක 3046 සම්මත කරන ලද අතර, එහි සමුද්‍ර මායිම් නිර්වචනය කරන ලද අතර, එහිදී ස්කාර්බරෝ ෂෝල් සහ ස්ප්‍රැට්ලි දූපත් ඇතුළු දකුණු චීන මුහුදේ දූපත් සහ ගල්පර කිහිපයකට හිමිකම් කීවේය. කෙසේ වෙතත්, චීනය, ස්ප්‍රැට්ලි දූපත් සහ පැරසෙල් දූපත් ඇතුළු දකුණු චීන මුහුදේ වැඩි ප්‍රමාණයක ස්වෛරීභාවය අඛණ්ඩව ප්‍රකාශ කරයි.
2012 දී, මෙම ආරවුල් සම්බන්ධයෙන් චීනය සහ පිලිපීනය අතර උණුසුම් තත්ත්වයක් ඇතවිය. ඊට හේතු වූයේ චීන යාත්‍රා පිලිපීන නැව්වලට ස්කාර්බරෝ ෂෝල් වෙත ප්‍රවේශ වීම අවහිර කිරීම ආරම්භ කිරීමත් සමඟ ය. පිලිපීනය පසුව හේග් හි ස්ථිර බේරුම්කරණ අධිකරණයේ චීනයට එරෙහිව නඩුවක් ගොනු කරන ලද අතර, ජාත්‍යන්තර නීතිය යටතේ දකුණු චීන මුහුදට චීනයේ හිමිකම් වලංගු නොවන බවට තර්ක කළේය. 2016 දී, අධිකරණය පිලිපීනයට පක්ෂව තීන්දුවක් ලබා දුන් අතර, චීනයේ ප්‍රකාශයන්ට ඓතිහාසික සාක්ෂි මගින් සහාය නොදක්වන බවත්, ප්‍රදේශයේ චීන ක්‍රියාකාරකම් නිසා පාරිසරික හානියක් සිදුවී ඇති බවත් ප්‍රකාශ කළේය. කෙසේ වෙතත්, චීනය මෙම තීන්දුව පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කර ඇති අතර මතභේදයට තුඩු දී ඇති ප්‍රදේශ සඳහා සිය හිමිකම් දිගටම ප්‍රකාශ කළේය.
වර්තමාන තත්ත්වය
ස්ථිර බේරුම්කරණ අධිකරණයේ තීන්දුව තිබියදීත්, චීනය සහ පිලිපීනය අතර ආතතීන් මෑත වසරවලදී පහව ගොස් නැත. 2020 දී, සැලකිය යුතු තෙල් හා ගෑස් සංචිත අඩංගු යැයි විශ්වාස කෙරෙන රීඩ් ප්‍රදේශය අසල පිලිපීනයේ සුවිශේෂී ආර්ථික කලාපයේ චීන යාත්‍රා දක්නට ලැබුණි. පිලිපීනය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික විරෝධතාවක් ගොනු කළ නමුත් චීනය කියා සිටියේ තම යාත්‍රා තම මුහුදේ නීත්‍යානුකූල ක්‍රියාකාරකම් සිදු කරන බවයි.
COVID-19 වසංගතය චීනය සහ පිලිපීනය අතර සබඳතා බිඳ වැටීමට ද දායක වී තිබේ. වසංගතයේ මුල් දිනවල, පිලිපීනය වෛද්‍ය සැපයුම් සහ උපකරණ ඇතුළුව චීනයෙන් ආධාර ලැබූ රටවලින් එකකි. කෙසේ වෙතත්, වසංගතය දිගටම පැවතීමත් සමඟ, චීනය තම භූමිය ආක්‍රමණය කර එහි ස්වෛරීභාවය උල්ලංඝනය කරන බවට පිලිපීනය චෝදනා කිරීමත් සමඟ ජාතීන් දෙක අතර ආතතීන් වැඩි විය.
දකුණු චීන මුහුදේ චීනයේ ක්‍රියාවන්ට ප්‍රතිචාර වශයෙන් පිලිපීනය ද සිය යුධ හැකියාවන් ශක්තිමත් කිරීමට පියවර ගෙන ඇත. 2020 දී, පිලිපීන රජය රටේ සන්නද්ධ හමුදා නවීකරණය කිරීමට සහ ආරක්ෂක තර්ජනවලට ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ හැකියාව වැඩිදියුණු කිරීමට උත්සාහ කරන නීතියක් සම්මත කළේය. පිලිපීනයේ දීර්ඝ කාලීන මිත්‍ර රාජ්‍යයක් වූ එක්සත් ජනපදය ඇතුළු කලාපයේ අනෙකුත් රටවල් සමඟ සබඳතා ශක්තිමත් කර ගැනීමට ද පිලිපීනය උත්සාහ කර ඇත.
බලපෑම්
චීනය සහ පිලිපීනය අතර ආරවුල පුළුල්ව කලාපයට බලපෑම් ඇති කරයි, මන්ද අනෙකුත් රටවල් ද දකුණු චීන මුහුදේ දූපත් සහ ගල්පර වලට හිමිකම් කියයි. මෑත වසරවලදී, දකුණු චීන මුහුදේ දූපත් ගොඩනැගීමේ ව්‍යාපාරයක නිරත වූ බවට චීනයට චෝදනා එල්ල වූ අතර, එහි අභිප්‍රායන් පිළිබඳව කලාපයේ අනෙකුත් රටවල් අතර කනස්සල්ල මතු විය. මතභේදයට තුඩු දී ඇති ප්‍රදේශ සඳහා චීනයේ හිමිකම්වලට අභියෝග කිරීම සඳහා ට්‍රම්ප් පරිපාලනය එම ප්‍රදේශයට නාවික යාත්‍රා යැවීමත් සමඟ එක්සත් ජනපදය ද ආරවුලට සම්බන්ධ වී තිබේ.
දකුණු චීන මුහුදේ සැලකිය යුතු තෙල් හා ගෑස් සංචිත ඇතැයි විශ්වාස කෙරෙන බැවින් මෙම ආරවුල් ආර්ථික බලපෑම් ද ඇත. චීනය දැනටමත් ප්‍රදේශයේ තෙල් හා ගෑස් ගවේෂණ ආරම්භ කර ඇති අතර, පිලිපීනය, වියට්නාමය සහ මැලේසියාව ඇතුළු අනෙකුත් රටවල් ද දකුණු චීන මුහුදේ ඇති සම්පත් පිළිබඳව උනන්දු වෙති.
නිගමනය
චීනය සහ පිලිපීනය අතර භෞමික ආරවුල් දශක ගණනාවක් තිස්සේ පවතින අතර නුදුරු අනාගතයේ දී විසඳෙන ලකුණු නොපෙන්වයි. ආරවුල පුළුල් කලාපයට බලපෑම් ඇති අතර චීනය සහ අනෙකුත් අය අතර ආතතීන්ට තුඩු දී ඇත
